قانون مجازات اسلامی، انواع جرایم را نسبت به اشخاص و اموال پیش‌بینی کرده و برای هرکدام از آن‌ها مجازات‌ها خاصی را در نظر گرفته است تا افراد را از ارتکاب جرایم نهی کند. یکی از این جرایم، انجام معاملات معارض است. در این معاملات، صاحب ملک یا دارایی، دارایی خود را به دو نفر و یا تعداد بیشتری از افراد می‌فروشد.
معامله معارض چیست؟
وقتی مال مورد معامله با یک فرد، به‌طور مجدد توسط مالک قبل با فرد دیگری معامله گردد، به‌گونه‌ای که امکان جمع حقوق بین این دو معامله نباشد، معامله معارض رخ داده است.
اگر بخواهیم ساده بگوییم، در این‌گونه معاملات، صاحب اموال منقول و غیر منقول، مال خود را به یک نفر فروخته و سپس اقدام به فروش همان مال به نفر یا نفرات بعدی می‌کند. در این مثال، معاملات بعدی مصداق فروش مال غیر را دارد و معامله معارض در نظر گرفته می‌شود. معاملات معارض باطل هستند و هیچ سندیتی ندارند، زیرا مال قبل از آن، به فرد دیگری فروخته شده است.
مجازات معامله معارض چیست؟
معاملات معارض در ذیل قوانین کیفری قرار می‌گیرند و جرم محسوب می‌شوند. بهعبارت دیگر دعوای معاملات معارض، یک دعوای حقوقی نیست که با پرداخت حقوق طرف مقابل و برطرف‌کردن خسارت، حل شود. در این نوع معاملات، علاوه بر لزوم جبران خسارت، فردی که مال خود را به دو نفر فروخته، مجرم شناخته شده و به حبس با اعمال شاقه از سه تا ده سال، محکوم خواهد شد.
ماده 117 قانون ثبت در رابطه با جرم معامله معارض
در این باره ماده۱۱۷ از قانون ثبت بیان می‌دارد:
«هر کس به موجب سند رسمی یا عادی نسبت به عین یا منفعت مالی (اعم از منقول یا غیرمنقول) حقی به شخص یا اشخاص داده و بعد نسبت به همان عین یا منفعت، به موجب سند رسمی معامله یا تعهدی معارض با حق مزبور بنماید به حبس با اعمال شاقه از سه تا ده سال محکوم خواهد شد.»
هرچه مالی که به نفر بعدی فروخته شده است با ارزش‌تر باشد، مجازات آن هم سنگین‌تر است. همچنین اگر فرد، مال را علاوه بر نفر اول، به تعداد بیشتری از افراد فروخته باشد، مجازات سنگینی را پیش رو دارد.
نحوه شکایت و ابطال معامله معارض
برای شکایت و ابطال معامله معارض، شاکی، که معمولا خریدار اول (صاحب واقعی مال) و گاهی فردی است که مال را در دفعات بعدی خریداری کرده است، باید مراحل زیر را در پیش بگیرند:
1_ افتتاح حساب ثنا
بدون عضویت در سامانه ثنا (ثبت نام الکترونیک) فرد شاکی نمی‌تواند شکایت خود را ثبت کند. برای ثبت‌نام در ثنا، فرد شاکی باید به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی مراجعه کرده و یا با مراجعه به آدرس adliran.ir، بخش احراز هویت برخط، حساب باز کند.
2_ ثبت شکایت
شاکی باید با دانلود نمونه شکواییه مربوط به شکایت کیفری از معامله معارض، متن شکایت خود را تنظیم کند. با توجه به پیچ و خم حقوقی این معاملات، بسیاری از افراد ترجیح می‌‌دهندکه یک وکیل باتجربه استخدام کرده و به کمک او شکایت خود را طرح نمایند.
پس از نگارش شکایت‌نامه، شاکی یا وکیل او متن شکوائیه را برای ارسال به مجامع قضایی به دفاتر خدمات قضایی تسلیم می‌کند.
این شکوائیه در دادگاه کیفری بررسی شده و در صورت مشخص شدن جرم، حکم آن اعلام می‌شود. در این مرحله شاکی و یا وکیل او باید با نمونه دادخواست ابطال سند ناشی از معامله معارض را تنظیم کرده و مجددا آن را به دفاتر خدمات الکترونیکی تسلیم نمایند. این دادخواست، برای باطل‌نمودن سند دوم و یا سایر سند‌های بعدی است که برای یک ملک واحد صادر شده است.
پس از آن دادگاه عمومی حقوقی، حکم به ابطال سند داده و نامه‌ای به اداره ثبت اسناد و املاک می‌فرستد که به موجب آن سند‌های بعدی ابطال می‌شوند.
نمونه دادخواست معامله معارض
اگر قصد دارید طرح دعوای معاملات معارض را به تنهایی انجام دهید، به شما توصیه می‌کنیم که نمونه دادخواست معامله معارض را داشته باشید. ما نمونه‌ای از این درخواست را در عکس زیر به نمایش گذاشته‌ایم:
همان‌طور که می‌بینید این فرم دارای بخش‌های مختلفی برای پرکردن است. از آنجا که ممکن است همه اصطلاحات آن را متوجه نشوید، ما در اینجا اصطلاحاتی را که در نمونه دادخواست معامله معارض وجود دارد، ذکر کرده و معنای آن‌ها را توضیح می‌دهیم.
- خواهان: به فرد شاکی، خواهان گفته می‌شود. بهعبارت دیگر، فردی که مال او به نفرات بعدی فروخته شده، خواهان است و او شکایت‌نامه را تنظیم می‌کند. در برخی موارد ممکن است فردی که مال بدون سند موثق به او فروخته شده است، نیز شاکی باشد.
- خواهنده: خواهنده به فردی گفته می‌شود که خواهان حق خود را از او می‌خواهد. در این مقاله، خواهان صاحب ابتدایی ملک است که مال خود را به چند نفر فروخته است.
- خواسته: خواسته در حقیقت حقی است که خواهان از خواهنده می‌خواد. در این مقاله خواسته ابطال سند ناشی از معامله معارض و یا برگشت پول دریافت شده در ازای سند جعلی است.
- دلایل و منضمات: دلایل و منضمات مدارکی است که نشان می‌دهد ملک و یا مال مورد نظر، به خریدار فروخته شده است. این دلایل می‌تواند شامل سند، قولنامه، مبایع‌نامه و... باشد. بدون ارائه این دلایل صحیح، مکان ثبت شکایت وجود ندارد. خریدار باید بتواند اثبات کند که ملک به او فروخته شده است.
تفاوت فروش مال غیر با معامله تعارض
اگرچه معاملات معارض به نحوی فروش مال غیر محسوب می‌شوند، اما از نظر قانونی با آن تفاوت دارند. فرق معاملات معارض با فروش مال غیر این است که در معاملات معارض، فرد مال خود را به چند نفر می‌فروشد، اما در فروش مال غیر، مال فروخته شده از ابتدا متعلق به فرد دیگری بوده و بدون اجازه صاحب مال فروخته شده است.
فرق دیگر بین معاملات معارض و فروش مال غیر این است که اقدام مجرمانه در معاملات معارض با معامله دوم شکل می‌گیرد؛ اما در فروش مال غیر، همان معامله اول مشمول مجازات است.
اگر در یک معامله معارض مورد سوء استفاده قرار گرفته‌اید، می‌توانید با استخدام یک وکیل حق خود بگیرید.
الهام قاسمی وکیل پایه یک دادگستری در تهران
