موضوع ملی شدن اراضی و اعتراض به آن، از مباحث پیچیده و تخصصی حقوقی است که به قوانین و مقررات مختلفی بستگی دارد. به طور کلی، اگر مالکیت اراضی توسط دولت به عنوان اراضی ملی اعلام شود، مالکان می‌توانند در صورت اعتراض از طریق مراجع قانونی ذی‌صلاح اقدام به پیگیری و اعتراض خود کنند.
در این یادداشت هر آنچه که باید در رابطه با اعتراض به ملی نمودن اراضی بدانید را آورده‌ایم.
مراحل اعتراض به ملی نمودن اراضی
برای اعتراض به ملی نمودن اراضی لازم است مراحل زیر را طی کنید:
1_ مراجعه به اداره منابع طبیعی
اولین قدم برای اعتراض به ملی شدن اراضی، مراجعه به اداره منابع طبیعی شهرستان محل وقوع زمین است. در این مرحله باید مدارک و مستندات مالکیت خود را به اداره منابع طبیعی اداره دهید.
مدارک مورد نیاز شامل:
- سند مالکیت
- مدارک ثبتی
- گواهی شهود
- و هرگونه مدرک دیگری که نشان‌دهندۀ مالکیت شما بر زمین است می‌شود.
2_ تشکیل پرونده و بررسی مدارک
پس از ارائه مدارک، اداره منابع طبیعی پرونده‌ای را برای بررسی موضوع تشکیل می‌دهد. در این مرحله کارشناسان اداره منابع طبیعی به بررسی مدارک شما و همچنین بررسی وضعیت زمین می‌پردازند. در نهایت، کارشناسان نظر خود را در رابطه با ملی بودن یا نبودن زمین به اداره منابع طبیعی اعلام خواهند کرد.
3_ اعتراض به نظر کارشناسان
در صورتی که با نظر کارشناسان اداره منابع طبیعی موافق نیستید می‌توانید به آن اعتراض کنید. برای اعتراض به نظر کارشناسان باید به مراجع قانونی ذی‌صلاح مراجعه کنید. مرجع ذی‌صلاح قانونی برای رسیدگی به اعتراض شما شامل هیئت هفت نفره، دیوان عدالت اداری و مراجع قضایی عمومی و حقوقی است.
مهلت اعتراض به تشخیص اراضی ملی از مستثنیات
مهلت اعتراض به تشخیص اراضی ملی از مستثنیات، دو ماه از تاریخ ابلاغ برگ تشخیص به ذینفع است. در صورتی که در مهلت مقرر به تشخیص اراضی ملی اعتراض نکنید، اعتراض شما مسموع نخواهد بود.
برای تمدید مهلت اعتراض باید دلایل موجهی داشته باشید.
می‌توانید از یک وکیل دادگستری برای پیگیری اعتراض خود کمک بگیرید.
مرجع صالح به رسیدگی به اعتراض به ملی شدن اراضی
مرجع صالح رسیدگی به اعتراض به ملی شدن اراضی، به تاریخ ملی شدن اراضی بستگی دارد.
1_ اراضی ملی شده قبل از سال 1394
مرجع صالح رسیدگی به اعتراض به ملی شدن اراضی قبل از سال 1394، شورای عالی منابع طبیعی است. این شورا متشکل از نمایندگانی از وزارت جهاد کشاورزی، سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور، سازمان امور اراضی کشور، دو نفر کارشناس منتخب از کانون کارشناسان رسمی دادگستری و یک نفر قاضی به عنوان رئیس هیئت است.
2_ اراضی ملی شده بعد از سال 1394
مرجع صالح برای رسیدگی به اعتراض به ملی شدن اراضی ملی شده بعد از سال 1394، دیوان عدالت اداری است. شما می‌توانید با مراجعه به دیوان عدالت اداری و تنظیم شکایت، به تشخیص اداره مناع طبیعی اعتراض کنید.
کمیسیون ماده 20 آئین نامه اجرائی قانون ملی شدن جنگل‌ها
وظیفۀ این کمیسیون رسیدگی به اعتراضات اشخاص حقیقی و حقوقی نسبت به تشخیص اراضی جنگلی و تعیین تکلیف اراضی اختلافی است.
این کمیسیون از ترکیب نمایندۀ وزارت جهاد کشاورزی به عنوان رئیس کمیسیون، نمایندۀ سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور به عنوان دبیر کمیسیون، نمایندۀ سازمان ثبت اسناد و املاک کشور، نمایندۀ قوۀ قضائیه و در نهایت دو نفر از کارشناسان منتخب کانون کارشناسان رسمی دادگستری تشکیل می‌شود.
کمیسیون ماده ۵۶ قانون حفاظت و بهره برداری از جنگل‌ها و مراتع
وظیفۀ این کمیسیون، تشخیص منابع ملی شده و مستثنیات ماده 2 قانون ملی شدن جنگل‌ها و مراتع و رسیدگی به اعتراضات اشخاص نسبت به تشخیص اراضی ملی است.
قانون افزایش بهره‌وری بخش کشاورزی و منابع طبیعی
این قانون در سال 1389 به منظور ارتقای بهره‌وری و اصلاح الگوهای تولید و مصرف در بخش کشاورزی و منابع طبیعی تصویب شد.
آیا دارنده سند عادی می تواند اعتراض به تشخیص ملی شدن اراضی نمایند؟
بله، دارندۀ سند عادی هم می‌تواند به تشخیص ملی شدن اراضی اعتراض کند.
اعتراض به تشخیص اراضی ملی از مستثنیات
در صورتی که با رای هیئت هفت نفره موافق نباشید، می‌توانید به آن اعتراض کنید. برای اعتراض به تشخیص اراضی ملی از مستثنیات باید ظرف دو ماه از تاریخ ابلاغ رای به دیوان عدالت اداری شکایت کنید.
دیوان عدالت اداری به اعتراض شما رسیدگی می‌کند و نظر نهایی را اعلام می‌کند. رای این دیوان قطعی است و به ان اعتراضی وارد نیست.
ارکان دعوای اعتراض به تشخیص اراضی ملی
دعوای اعتراض به تشخیص اراضی ملی دعوایی است که خواهان آن یعنی مالک ذینفع در زمین، علیه خوانده یعنی اداره منابع طبیعی به عنوان خوانده، اقامه می‌کند و خواستار ابطال برگ تشخیص صادره مبنی بر ملی بودن زمین می‌شود. ارکان این دعوا شامل خواهان، خوانده، خواسته، دلایل و مستندات، مرجع صالح، هزینه دادرسی و ملاحضات می‌شود.
اعتراض به تشخیص اراضی ملی
نکتۀ مهمی که باید به آن توجه شود این است که در تمام مراحل اعتراض به تشخیص اراضی ملی، می‌توانید از کمک وکیل پایه یک دادگستری استفاده کنید. طبیعی است که هزینه‌های مربوط به اعتراض بر عهدۀ شما خواهد بود. در صورتی که اعتراض شما پذیرفته شود سند مالکیت به شما داده خواهد شد.
شرط اعتراض به ملی شدن ملک یا زمین
برای اعتراض به ملی شدن ملک یا زمین باید شرایط زیر را داشته باشید:
- مالکیت یا ذینفع بودن
- اثبات مالکیت یا ذینفع بودن
- غیر ملی بودن ملک یا زمین
- رعایت مهلت قانونی
- پرداخت هزینه دادرسی
مدارک لازم جهت اعتراض به ملی شدن اراضی و اثبات مالکیت اراضی ملی
- فرم اعتراض: فرم اعتراض به ملی شدن اراضی را می‌توانید از ادارۀ منابع طبیعی یا دیوان عدالت اداری دریافت کنید.
- مدارک شناسایی: شامل کپی شناسنامه و کارت ملی
- مدارک مالکیت: شامل سند مالکیت، مدارک ثبتی، گواهی شهود و هرگونه مدرک دیگری که نشان دهنۀ مالکیت شما بر زمین باشد.
- مدارک اثبات غیر ملی بودن زمین: شامل عکس‌های هوایی، نظریه کارشناسان و هرگونه مدرک دیگری که نشان دهندۀ غیر ملی بودن زمین است.
- رسید پرداخت هزینه دادرسی
نحوه تشخیص اراضی ملی و روش اعتراض به آن
تشخیص اراضی ملی به دو روش کلی انجام می‌شود:
1_ بررسی میدانی و بررسی اسناد و مدارک
بررسی میدانی: کارشناسان منابع طبیعی با بررسی میدانی و بازدید از زمین می‌توانند ملی یا غیرملی بودن زمین را تشخیص دهند. همچنین کارشناسان با مشاهده و بررسی تصاویر ماهواره‌ای نیز می‌توانند نوع کاربری زمین را تعیین کنند.
2_ بررسی اسناد و مدارک
اگر زمین دارای سند مالکیت باشد، نوع زمین بر روی آن درج شده است. ایضا در نقشه‌های ثبتی و اسناد دولتی نیز می‌توان نوع زمین را یافت.
در صورتی که به تشخیص اداره منابع طبیعی مبنی بر ملی بودن یا نبودن زمین خود اعتراض دارید، می‌توانید از طریق مراجع زیر اقدام فرمایید:
- هیئت هفت نفره
- دیوان عدالت اداری
- مراجع قضایی
توجه داشته اشید که مهلت اعتراض به تشخیص اراضی ملی تنها دو ماه از تاریخ ابلاغ برگه تشخیص به ذینفع است. برای اعتراض به حکم، باید مدارک و مستندات محکمی ارائه دهید.
الهام قاسمی، وکیل پایه یک دادگستری در تهران
