مهریه یکی از حقوق مالی زنان است که به محض عقد نکاح، زن مالک آن می‌شود و می‌تواند در هر زمان نسبت به مطالبه آن اقدام کند. اما گاهی شرایط خاصی پیش می‌آید که امکان دریافت مهریه از مسیرهای غیرمعمول، مانند مطالبه از پدر شوهر، مطرح می‌گردد. یکی از این شرایط زمانی است که شوهر فوت کرده باشد و زن برای دریافت مهریه خود ناچار باشد به خانواده همسر، از جمله پدر شوهر، مراجعه کند.
اما آیا این امکان از نظر قانونی وجود دارد؟ پاسخ به این سؤال به عوامل متعددی بستگی دارد. در حالت کلی، دریافت مهریه از پدر شوهر تنها در شرایطی امکان‌پذیر است که وی در هنگام عقد نکاح تعهد پرداخت مهریه را پذیرفته باشد. در غیر این صورت، پدر شوهر مسئولیتی در قبال پرداخت مهریه ندارد، حتی اگر فرزندش (شوهر زن) فوت کرده باشد. در ادامه تمامی شرایط و مراحل قانونی این موضوع را بررسی می‌کنیم.
شرایط دریافت مهریه از پدر شوهر
برای اینکه یک زن بتواند مهریه خود را از پدر شوهر مطالبه کند، وجود شرایط خاصی الزامی است. در غیر این صورت، دادگاه نمی‌تواند حکمی به نفع او صادر کند. این شرایط به شرح زیر هستند:
1. تعهد پرداخت مهریه توسط پدر شوهر:
در زمان عقد نکاح، ممکن است پدر شوهر یا هر شخص دیگری به جای داماد تعهد پرداخت مهریه را بر عهده بگیرد. این تعهد باید به صورت رسمی و در سند ازدواج ثبت شده باشد. در چنین شرایطی، زن می‌تواند مهریه خود را از پدر شوهر مطالبه کند.
2. عدم توانایی مالی شوهر یا فوت وی:
اگر شوهر فوت کرده باشد و دارایی‌های به‌جا مانده از او برای پرداخت مهریه کافی نباشد، زن می‌تواند در صورتی که پدر شوهر تعهد پرداخت داشته باشد، به او مراجعه کند. اما در غیر این صورت، پدر شوهر مسئولیتی در قبال پرداخت مهریه ندارد.
3. وجود مدارک رسمی و قانونی:
زن باید مدارک رسمی مانند سند ازدواج را همراه داشته باشد که نشان دهد پدر شوهر تعهد پرداخت مهریه را پذیرفته است. در غیر این صورت، امکان مطالبه مهریه از او وجود نخواهد داشت.
مراحل قانونی مطالبه مهریه از پدر شوهر
مطالبه مهریه از پدر شوهر، مانند هر موضوع حقوقی دیگری، نیازمند طی کردن مراحل قانونی است. زن نمی‌تواند بدون مدارک و مستندات معتبر و بدون اقدام قانونی، مهریه خود را مطالبه کند. این مراحل به شرح زیر هستند:
1. اقدام از طریق اجرائیات ثبت:
اولین گام برای مطالبه مهریه، مراجعه به دفترخانه محل عقد و ارائه درخواست وصول مهریه از طریق اجرائیات ثبت است. در این مرحله، اگر پدر شوهر تعهد پرداخت مهریه را داشته باشد و اموالی به نام او ثبت شده باشد، این اموال به نفع زن توقیف خواهد شد. چنانچه پدر شوهر توانایی مالی کافی برای پرداخت مهریه نداشته باشد، زن می‌تواند از طریق دادگاه اقدام کند.
2. ثبت دادخواست در دادگاه:
اگر اجرائیات ثبت به نتیجه نرسد، زن می‌تواند با ثبت دادخواست در دفاتر خدمات الکترونیک قضایی، خواسته خود را در دادگاه مطرح کند. دادگاه پس از بررسی مدارک و شواهد، در خصوص مسئولیت پدر شوهر در پرداخت مهریه تصمیم‌گیری خواهد کرد.در این مرحله، زن باید هزینه دادرسی را بپردازد. در صورت عدم توانایی مالی، می‌تواند درخواست اعسار دهد و از پرداخت هزینه دادرسی معاف شود.
3. پیگیری و اجرای حکم دادگاه:
اگر دادگاه به نفع زن حکم دهد، پدر شوهر موظف به پرداخت مهریه خواهد بود. در صورتی که او توانایی مالی کافی نداشته باشد، می‌تواند تقاضای اعسار دهد و مهریه به صورت اقساطی پرداخت شود.
مهریه از سهم‌الارث پدر شوهر: امکان‌پذیر است؟
یکی از موضوعات رایج در این زمینه، امکان دریافت مهریه از سهم‌الارث پدر شوهر است. این موضوع زمانی مطرح می‌شود که پدر شوهر فوت کرده و دارایی‌هایی از او به جا مانده باشد. در این شرایط، اگر سهم‌الارثی از دارایی‌های پدر شوهر به شوهر زن برسد، زن می‌تواند مهریه خود را از این سهم مطالبه کند.
برای این کار، زن باید گواهی انحصار وراثت را به اجرائیات ثبت ارائه دهد و درخواست توقیف سهم‌الارث شوهر از دارایی‌های پدر شوهر را ثبت کند. اگر این دارایی‌ها به صورت قولنامه‌ای باشند و سند رسمی نداشته باشند، زن باید از طریق دادگاه اقدام کند و دادخواستی به طرفیت وراث مطرح کند.
هزینه‌های قانونی مطالبه مهریه از پدر شوهر
مطالبه مهریه از پدر شوهر شامل هزینه‌هایی است که زن باید در مراحل مختلف پرداخت کند. این هزینه‌ها به شرح زیر هستند:
هزینه اجرائیات ثبت:
در صورتی که زن از طریق اجرائیات ثبت اقدام کند، باید مبلغی معادل نیم عشر دولتی (یک بیستم مبلغ مهریه) بپردازد.
هزینه دادرسی:
در صورت ثبت دادخواست در دادگاه، هزینه دادرسی بر اساس ارزش مهریه محاسبه می‌شود. برای مهریه تا مبلغ ۲۰۰ میلیون ریال، این هزینه معادل ۲.۵ درصد ارزش خواسته و برای مبلغ بیش از آن، ۳.۵ درصد ارزش خواسته است.
هزینه‌های جانبی:
سایر هزینه‌ها شامل هزینه ثبت دادخواست، تایپ و ارسال مدارک در دفاتر خدمات الکترونیک قضایی است.زنانی که توانایی پرداخت این هزینه‌ها را ندارند، می‌توانند درخواست اعسار دهند و از پرداخت هزینه دادرسی معاف شوند.
نقش پدر شوهر در پرداخت مهریه پس از فوت شوهر
پس از فوت شوهر، مهریه زن به عنوان یک دین قانونی از اموال و دارایی‌های به‌جا مانده از شوهر پرداخت می‌شود. اما اگر اموال شوهر کفاف پرداخت مهریه را ندهد، زن نمی‌تواند مستقیماً به اموال پدر شوهر مراجعه کند، مگر در شرایط خاصی که در بالا توضیح داده شد. پدر شوهر تنها در صورتی مسئول پرداخت مهریه است که خود او تعهد پرداخت را پذیرفته باشد. در غیر این صورت، او هیچ وظیفه‌ای برای پرداخت مهریه زن ندارد. این موضوع یکی از نکات مهمی است که باید در هنگام عقد نکاح به آن توجه شود.
جمع‌بندی
گرفتن مهریه از پدر شوهر، موضوعی است که نیازمند بررسی دقیق شرایط قانونی و حقوقی است. اگر پدر شوهر تعهد پرداخت مهریه را در زمان عقد نکاح بر عهده گرفته باشد، زن می‌تواند از او مطالبه مهریه کند. اما در غیر این صورت، تنها اموال شوهر یا سهم‌الارث او می‌تواند منبع پرداخت مهریه باشد.
زنان باید آگاه باشند که مطالبه مهریه از پدر شوهر تنها در شرایط خاصی امکان‌پذیر است و نیازمند طی کردن مراحل قانونی است. مشورت با وکیل یا کارشناسان حقوقی می‌تواند به آن‌ها کمک کند تا در این مسیر به نتیجه مطلوب برسند.
