خیار تاخیر ثمن از جمله اختیارات قانونی در قراردادهای بیع است که به فروشنده اجازه میدهد، در صورت عدم پرداخت ثمن توسط خریدار طی زمان مشخص، معامله را فسخ کند. بررسی این شرایط و چگونگی اعمال خیار تأخیر ثمن در این مقاله، به درک بهتر حقوق و تعهدات طرفین در قراردادهای بیع کمک میکند.
خیار تاخیر ثمن؛ حق قانونی فسخ قرارداد برای فروشندگان
خیار تاخیر ثمن یکی از مهمترین انواع خیارات قانونی است که به فروشنده اجازه میدهد تا در صورت تأخیر خریدار در پرداخت قیمت کالا، قرارداد را فسخ کند. برای روشنتر شدن موضوع، فرض کنید شما یک کالا را فروختهاید، اما خریدار در پرداخت بهای آن تأخیر دارد. اگر سه روز از تاریخ قرارداد بگذرد و شما هم کالا را تحویل نداده باشید، میتوانید با مراجعه به دفاتر وکالت و ارائه درخواست، اقدام به فسخ قرارداد کنید.
بر اساس ماده 402 قانون مدنی، اگر در زمان عقد قرارداد، مهلتی برای پرداخت قیمت تعیین نشده باشد و فروشنده کالا مورد معامله را تحویل نداده باشد، او میتواند پس از گذشت سه روز از تاریخ انعقاد قرارداد، نسبت به فسخ معامله اقدام کند. این حق به فروشنده کمک میکند تا از تأخیرات احتمالی خریدار و ایجاد ضرر مالی جلوگیری نماید. بهطور کلی، این مکانیزم به حفظ حقوق فروشندگان کمک کرده و زمینهساز توسعه یک بازار عادلانهتر میباشد.
شرایط خیار تاخیر ثمن؛ اصول قانونی برای فسخ قرارداد بیع
در دنیای قراردادهای بیع، فسخ معامله تحت شرایط خاصی ممکن است. یکی از این شرایط، خیار تأخیر ثمن است که به خریدار این حق را میدهد که در صورت عدم پرداخت بهای کالا در مهلت مشخص، قرارداد را فسخ کند. به طور کلی، چهار شرط اصلی برای خیار تأخیر ثمن وجود دارد که درک آنها میتواند به حفظ حقوق طرفین در معاملات کمک کند.
- وجود قرارداد خرید و فروش: قرارداد باید از نوع بیع باشد، بهعبارت دیگر، خرید و فروش واقعی و رسمی انجام شده باشد.
- عین خارجی بودن مال: کالای مورد معامله باید مشخص و عینی باشد، بهطوریکه به صورت دقیق و بدون ابهام قابل شناسایی باشد.
- حال بودن قرارداد: معامله باید در وضعیت حال تنظیم شده باشد، یعنی هر دو طرف به تعهدات خود ملزم باشند و موعد خاصی برای پرداخت یا تحویل کالا تعیین نشده باشد.
- سپری شدن سه روز از تاریخ عقد قرارداد: در صورتی که پس از گذشت سه روز از انعقاد قرارداد، خریدار بهای کالا را پرداخت نکند، فروشنده حق فسخ خواهد داشت.
اسقاط خیار تأخیر ثمن در قراردادهای بیع
خیار تأخیر ثمن نیز، مانند دیگر حقوق قراردادی، میتواند توسط فروشنده ساقط شود. این امر یا بهصورت صریح در قرارداد ذکر میشود و یا با بیان شفاهی انجام میگیرد؛ در هر دو حالت، حق فسخ از فروشنده گرفته میشود و دیگر امکان فسخ معامله را نخواهد داشت.
در برخی موارد، اسقاط این خیار بهطور ضمنی و بدون اعلام مستقیم اتفاق میافتد؛ به این صورت که اگر فروشنده رفتاری نشان دهد که حاکی از چشمپوشی از این حق باشد، مثلاً پس از سه روز، از خریدار مبلغ را مطالبه کند، به معنی صرفنظر از حق فسخ است. بر اساس ماده ۴۰۳ قانون مدنی، اگر فروشنده به هر شکلی از خریدار مبلغ معامله را مطالبه کند و نشانهای از تمایل به ادامه قرارداد دیده شود، خیار تأخیر ثمن برای او ساقط میشود.
همچنین شما می توانید تمامی سوالات حقوقی خود در این زمینه را از طریق لینک سوال از وکیل آنلاین رایگان ثبت کنید.
فسخ قرارداد و خیار تاخیر ثمن؛ اصول و نمونهدادخواست
برای فسخ قرارداد به دلیل خیار تأخیر ثمن، آگاهی از قوانین و اصول مربوط به ابطال قراردادها امری ضروری است. در اینجا نمونهای از دادخواست فسخ به دلیل عدم پرداخت بهموقع ثمن قرارداد ارائه شده است:
خواهان: ………………….
خوانده: ………………….
وکیل: ………………….
موضوع و بهای خواسته: ………………….
دلایل و مستندات:
ریاست محترم دادگستری، با سلام، احتراماً به استحضار میرساند:
۱. اینجانب، بهموجب بیعنامه شماره …، مال موضوع قرارداد را به خوانده واگذار نمودم.
۲. با گذشت بیش از یک هفته از تاریخ انعقاد بیعنامه، خوانده همچنان از پرداخت ثمن معامله خودداری کرده و مال همچنان در تصرف اینجانب باقی است.
از این رو، با استناد به مواد ۴۰۲ قانون مدنی و مواد ۱۹۸ و ۵۱۹ قانون آیین دادرسی مدنی، تقاضای صدور حکم بر فسخ قرارداد و ابطال بیعنامه مورخ … به همراه جبران کلیه خسارات قانونی را دارم.
شایان ذکر است که مطابق ماده ۳۷۷ قانون مدنی، هر یک از طرفین حق دارند تا زمانی که طرف مقابل تعهد خود را انجام نداده، از تحویل مال یا ثمن خودداری کنند، مگر اینکه موعد تحویل برای یکی از طرفین سررسید شده باشد که در این صورت، آنطرف موظف به تحویل خواهد بود.
شرایط اعمال خیار تاخیر ثمن در قراردادهای بیع
برای اعمال خیار تأخیر ثمن، مواد قانونی مختلفی در قانون مدنی وجود دارد که بهطور دقیق شرایط و حقوق طرفین را توضیح میدهد. در ادامه، خلاصهای از این مواد و شرایط قانونی آورده شده است:
- ماده ۳۹۴: خریدار موظف است مبلغ معامله (ثمن) را در زمان و مکان تعیینشده طبق شرایط قرارداد پرداخت کند.
- ماده ۳۹۵: اگر خریدار ثمن را در زمان مقرر نپردازد، فروشنده حق دارد یا معامله را فسخ کند و یا درخواست اجبار خریدار به پرداخت از سوی حاکم را داشته باشد.
- ماده ۴۰۲: اگر کالای معامله شده عین خارجی باشد و موعد خاصی برای تحویل کالا یا پرداخت ثمن مشخص نشده باشد، در صورت گذشت سه روز از تاریخ قرارداد و عدم پرداخت یا تحویل کالا، فروشنده میتواند معامله را فسخ کند.
- ماده ۴۰۳: اگر فروشنده به نحوی تقاضای ثمن را مطرح کند و از آن برآید که قصد ادامه قرارداد را دارد، حق فسخ از او ساقط میشود.
- ماده ۴۰۴: اگر فروشنده در طول سه روز کالا را تحویل دهد یا خریدار ثمن را بپردازد، دیگر حق فسخ برای فروشنده وجود نخواهد داشت، حتی اگر کالا یا ثمن دوباره نزد فروشنده یا خریدار برگردد.